مهندسی فناوری اطلاعات

 

فناوری اطلاعات

در هزاره سوم، «فناوری اطلاعات» (IT) به عنوان عمده‌ترین محور تحول و توسعه در جهان منظور شده است و دستاوردهای ناشی از آن، آن‌چنان با زندگی مردم عجین گردیده كه روی‌گردانی از آن، اختلالی عظیم در جامعه و رفاه و آسایش مردم به وجود می‌آورد. برای مثال، رایانه‌ای شدن بسیاری از امور جاری مردم، انجام بسیاری از كارهای روزمره بانكی با استفاده از اینترنت و شبكه‌های ارتباطی در منزل و خانه‌ها، آموزش الكترونیكی و مجازی و عدم نیاز به حضور در كلاس‌های درس، توسعه و ترویج تجارت الكترونیكی از نتایج و دستاوردهای فناوری اطلاعات است. عواملی كه هرچند در مراحل اولیه رشد و تكامل قرار دارند اما در همین حد نیز در رفاه و آسایش انسان نقش بسیار مهمی دارند. ضمناً فناوری اطلاعات (انگلیسی: Information Technology یا IT)، همچنانکه به‌وسیله «انجمن فناوری اطلاعات آمریکا (ITAA‎)» تعریف شده است، «به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده‌سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصا برنامه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزار رایانه می‌پردازد». به طور کوتاه، فناوری اطلاعات با مسائلی مانند استفاده از رایانه‌های الکترونیکی و نرم‌افزار سروکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش، انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد. اخیرا تغییر اندکی در این عبارت داده می‌شود تا این اصطلاح به طور روشن دایره ارتباطات الکترونیک را نیز شامل گردد. بنابراین عده‌ای بیشتر مایلند تا عبارت «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (Information and Communications Technology) یا به اختصار (ICT) را بکار برند.

از همین رو امروزه تمامی كشورها در زمینه فناوری اطلاعات و عمومیت بخشیدن به آن در جامعه تلاشی پیگیر دارند. در ایران نیز برای تربیت نیروی متخصص و كارآمد در این زمینه و حركت سریع در این عرصه، رشته «مهندسی فناوری اطلاعات» در دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالی ارائه می‌شود و در مقطع كارشناسی و كارشناسی ارشد دانشجو می‌پذیرد.

فناوری اطلاعات (Information Technology)، همچنانکه به‌وسیله «انجمن فناوری اطلاعات آمریکا (ITAA‎)» تعریف شده است: «به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده‌سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصا برنامه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزار رایانه می‌پردازد». به طور کوتاه، فناوری اطلاعات با مسائلی مانند استفاده از رایانه‌های الکترونیکی و نرم‌افزار سروکار دارد تا تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش، انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و امن انجام پذیرد.

اخیرا باب شده که تغییر اندکی در این عبارت داده می‌شود تا این اصطلاح به طور روشن دایره ارتباطات الکترونیک را نیز شامل گردد. بنابراین عده‌ای بیشتر مایلند تا عبارت «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (Information and Communications Technology) یا اختصار (ICT) را بکار برند.

مهندسی فناوری اطلاعات

در بیشتر کشورها دانش «فناوری اطلاعات» در دانشگاه‌ها با عنوان رشته «فناوری اطلاعات» (Information Technology) شناخته می شود، در حالیکه در ایران بر اساس تصمیم سازمان آموزش عالی کشور عنوان «مهندسی فناوری اطلاعات» برای این رشته بکار برده می‌شود و رشته‌ای با عنوان فقط «فناوری اطلاعات» وجود ندارد. همچنین رشتهٔ میان‌رشته دیگری با عنوان رشته «مدیریت فناوری اطلاعات» در دانشگاه‌های ایران و دیگر کشورها وجود دارد که از ترکیب دو رشته «مدیریت» و «فناوری اطلاعات» به وجود آمده است. رشته مهندسی فناوری اطلاعات به چگونگی سازماندهی و ساماندهی داده‌ها می‌پردازد و رشته مدیریت فناوری اطلاعات به چگونگی تدوین سیستم و استفاده از داده‌ها می‌پردازد. اخیراً نیز رشته ای تحت عنوان مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در ایران ایجاد شده که در واقع از چند سال پیش در دانشگاههای دنیاتدرس شده و علاوه بر مباحث سازماندهی و مدیریت داده ها به مباحث ارتباطی و تکنولوژیهای جدید ارتباطی از قبیل NGN و غیره در این رابطه میپردازد. گرایش‌های رشته مهندسی فناوری اطلاعات در دانشگاه‌های ایران به شرح زیر اند:

• تجارت الكترونیكی
• سیستم‌های چند‌رسانه‌ای
• مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی
• امنیت اطلاعات
• شبكه‌های كامپیوتری
• فناوری اطلاعات (IT)
• طراحی و تولید نرم افزار
• تکنولوژی ارتباطات و فناوری اطلاعات (ICT)

از جمله کاربردهای فناوری اطلاعات می‌توان استفاده بهینه از اطلاعات برای كاربردهای مختلف دانست، یعنی متخصص این رشته باید بتواند اطلاعات را جمع‌آوری، دسته‌بندی و پردازش كرده و به موقع از آن استفاده نماید. از همین رو كارشناس این رشته باید مبانی رایانه را بداند. به عبارت دیگر هستـه اصلی این رشته همان هسته اصلی مهندسی رایانه است، ولی چون یكی از توانمندی‌های اصلی كارشناسی این رشته بهره‌وری به موقع و صحیح از اطلاعات است، دانشجو باید دارای اطلاعات جنبی در زمینه‌های مختلف باشد. برای مثال، فردی كه می‌خواهد از این فناوری در تجارت الكترونیكی استفاده كند باید مدیریت بداند یا فردی كه می‌خواهد از آن در آموزش از راه دور بهره ببرد، باید با روش‌های آموزش آشنا باشد. ^[۱]

درس‌های کارشناسی مهندسی فناوری اطلاعات

در وب‌گاه دانشگاه اصفهان بخش معاونت آموزشی، ^[۱] برنامه آموزش کارشناسی رشته فناوری اطلاعات به شرح زیر آمده است:

دروس پایه

• ریاضی 1و2
• معادلات دیفرانسیل
• آمار و احتمالات مهندسی
• فیزیك و آزمایشگاه 1و2
• كارگاه عمومی

دروس اصلی

• ساختمان‌های گسسته
• مبانی كامپیوتر و برنامه‌سازی
• زبان ماشین و برنامه‌نویسی سیستم
• ساختمان داده‌ها
• مدارهای منطقی
• معماری كامپیوتر
• برنامه‌سازی پیشرفته
• سیستم‌های عامل
• پایگاه داده‌ها
• طراحی الگوریتم‌ها
• مهندسی نرم‌افزار
• شبكه‌های كامپیوتری
• مبانی الكترونیك دیجیتال
• هوش مصنوعی
• اصول و مبانی مدیریت
• مبانی اقتصاد مهندسی
• آزمایشگاه شبكه
• آزمایشگاه پایگاه داده‌ها
• شیوه ارائه مطالب علمی و فنی
• زبان تخصصی
• آزمایشگاه سیستم عامل

دروس تخصصی

• مبانی فناوری اطلاعات
• مهندسی فناوری اطلاعات
• تجارت الكترونیكی
• مدیریت و كنترل پروژه‌های فناوری اطلاعات
• برنامه‌ریزی استراتژیك فناوری اطلاعات
• آموزش الكترونیكی
• محیط‌های چند رسانه‌ای
• پروژه‌ فناوری اطلاعات
• كارآموزی IT
• گرافيك كامپيوتري

مهندسی فن آوری اطلاعات و ارتباطات

برنامه درسی کارشناسی ناپیوسته "مهندسی تکنولوژی ارتباطات و فن آوری اطلاعات ICT" با ده گرایش در جلسه روز 25/6/85 شورای برنامه ریزی آموزش و درسی وزارت علوم تحقيقات و فناوري به تصویب نهایی رسید. این برنامه برای رفع نیازهای تخصصی وزارت ارتباطات و فن آوری اطلاعات از سوی این وزارتخانه طراحی و تدوین شده و با تأئید گروه صنعت به دبیرخانه شورا ارسال شده بود.

دکتر کشت کار معاون پژوهشی و مدیر دفتر برنامه ریزی درسی دانشگاه جامع نيز ضمن اعلام خبر فوق اظهار داشت این برنامه جهت آموزش مهندسینی طراحی شده که بتوانند نیازهای تخصصی تعداد زیادی از مشاغل مرتبط با تکنولوژی ICT را برآورده نمایند. این رشته با 10 گرایش برای ده طیف از متصدیان مشاغل مهندسی و طراحی در وزارت ارتباطات با همکاری مشترک بین این وزارتخانه، دانشگاه جامع و وزارت علوم تدوین شده است. ضمناً اين رشته از سال 85 در دانشكده پست و مخابرات ايران و از سال 87 به صورت پايلوت در دانشگاه صنعتي شريف، دانشگاه علم و صنعت ايران، دانشگاه تهران و دانشگاه امير كبير اجرايي خواهد شد.

درس‌های کارشناسی ارشد مهندسی فناوری اطلاعات

دروس پیش‌نیاز

برای دانشجویانی که مدرک کارشناسی آنها غیر از یکی از گرایش‌های مهندسی رایانه باشد گذراندن حداکثر ۶ واحد از دروس پیشنیاز زیر ضروری است:

• ساختمان داده‌ها و الگوریتم (Data Structure Algorithms)
• سیستم‌های مدیریت پایگاه داده‌ها (Database Management Systems)
• مهندسی نرم‌افزار (Software Engineering)
• اصول سازمان (Organizational Fundamentals)

دروس اصلی پایه

دروس اصلی پایه یا دانش زیر بنائی - (۶ واحد)

• اطلاعات و فناوری اطلاعات (Information & Information Technology)
• مدیریت و برنامه‌ریزی منابع اطلاعاتی (Information Resources Management and Planning)

دروس اصلی تخصصی

دروس اصلی تخصصی یا دانش عملیات تخصصی - (۹ واحد)

برای گرایش‌های سیستم‌های فناوری اطلاعات (Information Technology Systems - ITS)

• فناوری‌ها و مدل‌های کسب و کار تجارت الکترونیکی (e-Business Models and Technologies)
• معماری و برنامه‌سازی تحت وب (Web Architecture and Programming)
• مهندسی مجدد الکترونیکی فرآیندهای کسب و کار (Business Process e-Engineering)

برای گرایش‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (Information & Communication - ICT)

• شبکه‌های رایانه و انتقال داده‌ها (Computer Networks & Data Communication)
• ارزیابی عملکرد سیستم‌های رایانه‌ای (Computer Systems Performance Evualuation)
• معماری فناوری اطلاعات (Information Technology Architecture)

 دروس اختیاری

دروس اختیاری یا دانش یک حوزه تخصصی - (۹ واحد)

• برنامه‌ریزی فناوری اطلاعات (Information Technology Planning)
• واسط‌های تجارت الکترونیک (E-Business Interfaces)
• سیستم‌های خبره و مهندسی دانش (Knowledge Engineering & Expert Systems)
• بازاریابی استراتژیک بر روی اینترنت (Internet Based Strategic Marketing)
• استراتژی فناوری اطلاعات (e-Strategy)
• فناوری اطلاعات و تحول (Information Technology and Change)
• پیاده‌سازی پروژه‌های فناوری اطلاعات (Information Technology Project Inplementation)
• فناوری اطلاعات و استراتژی نوآوری (IT & Innovation Strategy)
• مدیریت دانایی (Knowledge Management)
• سازمان‌های شبکه (Network Organizations)
• طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی و پایگاه داده‌ها (Information Systems and Database Design and Implementation)
• حقوق جزا و جرم شناسی(Executive Information Systems)
• سیستم‌های اطلاعاتی استراتژیک (Strategic Information Systems)
• مدیریت پایگاه‌های غیر متمرکز داده‌ها (Distributed Database Management)
• کاربردهای هوش مصنوعی (Artificial Intelligence Applications)
• ساخت نماینده‌های هوشمند (Intelligent Agents Architecture)
• تعامل انسان و رایانه (Human Computer Interaction)
• اقتصاد فناوری اطلاعات (Information Technology Economy)
• مبانی و کاربردهای شبیه‌سازی (Simulation Fundamentals & Applications)
• ارتباطات چند رسانه‌ای (Multimedia Communication)
• یادگیری ماشین (Machine Learning)
• سیستم‌های استدلالی مبتنی بر موارد عملی (Case Based Reasoning Systems)
• مدل‌سازی شناختی (Cognitive Modeling)
• مباحث پیشرفته در فناوری اطلاعات (Advanced Topics in Information Technology)
• مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)

سمینار

سمینار و روش تحقیق در فناوری اطلاعات - (2 واحد)

 پروژه

پروژه کارشناسی ارشد - (۶ واحد)